Najnowsza książka Magdaleny Grzebałkowskiej - autorki bestsellerowych „Beksińskich : portretu podwójnego” - to reporterska opowieść o najbardziej dramatycznym roku XX stulecia. Autorka wkracza na ziemie przez chwilę niczyje, albo właśnie zagarnięte przez nową władzę, by przyjrzeć się z bliska losom ostatnich żyjących świadków tamtego czasu. Ludzi, którzy gonieni strachem próbowali się przedrzeć przez skuty lodem Zalew Wiślany (było ich pół miliona), przesiedleńców, którzy w swoich nowych domach zastawali jeszcze ich poprzednich właścicieli, wychowanków otwockiego domu dziecka dla ocalonych z Holocaustu, szabrowników, dla których wyzwolone tereny stały się gigantycznym sklepem Ikei, ludziom, którzy o włos wyprzedzili własną śmierć. Oddaje głos ofiarom, chociaż i katom poświęca sporo miejsca - zwłaszcza kiedy może dzięki temu pokazać powojenne pomieszanie ról i losów. „1945 : wojna i pokój” to książka, dzięki której historia sprzed 70 lat znów jest na wyciągnięcie ręki.

A jak królem, a jak katem będziesz (1968) - najbardziej charakterystyczna powieść T. Nowaka, obraz wsi - chłopskiego raju: harmonia między człowiekiem a naturą, powtarzający się motyw jabłkowego sadu, nieokreśloność miejsca i czasu, nieistnienie grzechu (np. kradzież nie obciąża moralnie). Ład tego świata tworzy zbiorowa wyobraźnia: odwieczne magiczne gesty (np. ubieranie Piotra - bohatera-narratora - na wojnę), nadawanie rzeczom symboli, znaczeń (zwł. jabłko - symbol życia, płodności, władzy, bogactwa, śmierci itd.). Jest to świat magiczny, w którym spełniają się przepowiednie i przeczucia (słowa Heli o królu i kacie, osikowa twarz). Nowak poetyzuje rzeczywistość, łączy ją z baśnią (np. żyd. kapela idąca po niebie). Prawdziwe zło istnieje na zewnątrz. Piotr zetknie się z nim, gdy wyruszy na wojnę (wprowadzenie konkretnego miejsca i czasu). Najważniejszy problem, wcześniej zapowiedziany w tytule i słowach Heli o królu i kacie (różnoważność określeń), pojawi się w momencie wkroczenia wojny do wsi - zła do raju (groźba jego utraty). W imię ocalenia raju Piotr-partyzant musi zostać katem - zabija (wykonuje wyroki na zdrajcach), łamiąc najważniejszy nakaz: "Nie zabijaj". Nie umie się z tym pogodzić, czuje się zbrukany, niegodny raju. Dlatego powtarza, że jest tylko narzędziem sprawiedliwości, że zabił ON (zbiorowość, niewinne ofiary wojny). Powieść wpisuje się w nurt - charakterystycznej dla lit. o II wojnie światowej - refleksji nad moralnymi skutkami zabijania (także w dobrej sprawie). W zakończeniu powieści Piotr zostaje rozgrzeszony przez danie życia (rodzi się dziecko), a dziadek Jakub oczyszcza go magicznym gestem. Autor eksponuje problem moralny, nie tworzy faktograficznego zapisu wojny. Opowiada historię Piotra poetyckim językiem, obfitującym w metafory, plastyczne porównania, odwołującym się do prawdziwych wierzeń i obrzędów lud.

Historia małej Asiuni, dla której wojna zaczęła się tuż po jej piątych urodzinach, gdy pewnej nocy znikła mama i cały dom. Trzeba było iść spać do cudzego domu, gdzie zamiast mamy była obca pani, obce meble i trzeba było pić mleko z cudzego kubeczka, zamiast z tego co zawsze. Asiunia bardzo uważnie obserwuje świat i stara się jak najwięcej zrozumieć, choć przecież dla tak małej dziewczynki jest to strasznie trudne. Wzruszająca literatura faktu dla najmłodszych wydana w koedycji z Muzeum Powstania Warszawskiego

Autor w 1945 roku uczestniczył jako korespondent wojenny w zwycięskiej radziecko-polskiej wyprawie na Berlin. Relacja z przebiegu różnych faz walki aż po ostateczny upadek twierdzy faszyzmu oparta jest na ujawnionych już po wojnie dokumentach. Osmańczyk wychodząc od historycznego zaryzu konfliktu Polski z Niemcami ukazuje obraz marszu na Berlin wojsk radzieckich i omawia znaczenie strategiczne ostatnich decyzji wojskowych podejmowanych na alianckich frontach. Celem głównym pracy jest zobrazowanie polsko-radzieckiego braterstwa broni i złożenie hołdu poległym. Ostatni rozdział podaje nazwiska 100 Polaków, którzy zginęli w Berlinie.